————————————————————————

Το καπλάνι της βιτρίνας: Η εξουσία

Βλέπουμε η πατριαρχική εξουσία που απαγορεύει είναι πανταχού παρούσα, ακόμα και στους προοδευτικούς ανθρώπους. Το καπλάνι είναι τούρκικη λέξη και σημαίνει αιλουροειδές, τίγρη ή λεοπάρδαλη, μεταφορικά πολεμικός, ανδρείος, αιμοβόρος άντρας. Στην αφήγηση της Άλκης Ζέη σημαίνει και ελευθερία. Αναφέρεται ότι κολυμπούσε από την Τουρκία μόνο για να φάει πρόβατα και επέστρεφε. Άρα δεν ήταν μόνο ανδρείος αλλά και ελεύθερος να κάνει ότι θέλει. Αυτή η ελευθερία του όμως ήταν επικίνδυνη. Αν το καπλάνι τιμωρήθηκε, το σκότωσαν, επειδή τρεφόταν από τα πρόβατά τους, ο τολμηρός άντρας που αναζητά την ελευθερία θα τιμωρηθεί γιατί θέλει να ξεφύγει από το περιθώριο που βάζει η κάθε εξουσία.

Με αυτή την έννοια, ο Νίκος αναφέρεται στο καπλάνι, άρα μπορεί να έχει την ίδια τύχη αφού είναι τολμηρός, θα ταξιδέψει στην Ισπανία για να πολεμήσει για το πανανθρώπινο αγαθό, την Ελευθερία. Η συγγραφέας δεν έχει λόγο στην θεατρική αφήγηση αφού είναι η Μέλια, σε μεγαλύτερη ηλικία, η Άλκη Ζέη, στην πραγματικότητα.

Αυτές οι συνθέσεις και οι αντιθέσεις πλέκουν τον αφηγηματικό ιστό της παράστασης «Το καπλάνι της βιτρίνας». Για να πάμε από το ένα σημείο στο άλλο έχουμε ανάγκη να βαδίζουμε πατώντας σε κόμβους, στα σημεία όπου η αφήγηση θα πάει από την μία κατεύθυνση στην άλλη. Η σκηνοθέτης μετράει πολύ καλά τον χρόνο της, δεν αφήνει τον θεατή να «χάνεται» μέσα σε περιττά στοιχεία. Κόβει γρήγορα το ένα αφηγηματικό κομμάτι και παρουσιάζει το επόμενο. Έτσι η παράσταση δεν έχει μεγάλη χρονική διάρκεια, είναι περιεκτική και αφήνει την φαντασία του θεατή να αναπτυχθεί, να δημιουργήσει το μετακείμενο, αυτό που θα παραχθεί όταν η παράσταση τελειώσει.

Το καπλάνι της βιτρίνας: Οι αντιθέσεις

Οι δύο αδελφές παίζουν πολύ καλά. Ο παππούς είναι πειστικός στον ρόλο του Πατέρα που θέλει να αναπτύξει τον πνευματικό κόσμο των κοριτσιών. Τα άλλα παιδιά έχουν συμπληρωματικό ρόλο, όσον αφορά σε αυτά που βοηθούν τα δύο κορίτσια, και αντιθετικό, η Πιπίτσα που παρασύρεται εύκολα και προδίδει. Η Πιπίτσα, η Σταματίνα και η θεία είναι τα θηλυκά που έχουν υποταχθεί στην πατρική εξουσία: ακολουθούν τις επιταγές του αρχετυπικού Πατέρα, κάνουν αυτό που αυτή η εξουσία επιτάσσει, χωρίς να έχουν δική τους θέληση. Η σύγκρουση παππού και θείας είναι αναπόφευκτη. Ο πρώτος είναι φιλελεύθερος, δεν είναι το παράδειγμα του αρχετυπικού Πατέρα, η δεύτερη είναι ακριβώς το αντίθετο. Όμως οι επικρίσεις του παππού στην θεία, με προσβλητικό τρόπο, μας δείχνει ότι ακόμα και στους προοδευτικούς ανθρώπους ο σπόρος της πατρικής εξουσίας υπάρχει και είναι θέμα χρόνου να εμφανιστεί. Αυτό δεν συμβαίνει στον Νίκο. Έχουμε εδώ μια έμμεση, αλλά εύστοχη, κριτική στην αριστερά από την συγγραφέα.

Ο άνθρωπος έχει μεταπτώσεις. Αυτός είναι ο λόγος που η Μυρτώ μπορεί να αλλάζει τον χαρακτήρα της. Από προοδευτική να γίνεται συντηρητική. Όμως η φιλελεύθερη διδαχή του παππού είναι σημαντικός πλούτος που θα της δείξουν τον δρόμο που οδηγεί στον σεβασμό των ανθρωπίνων αξιών. Μπαίνει στην νεολαία του Μεταξά και μετά την σιχαίνεται. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να αποκλείουμε ανθρώπους επειδή έκαναν μια λάθος επιλογή, κατά την άποψή μας, αλλά να συζητήσουμε μαζί τους αυτό το θέμα για να υπάρχει μια γόνιμη διαδικασία, αυτή που θα μείνει στον άνθρωπο ως παρακαταθήκη για όλη του τη ζωή.

Το καπλάνι της βιτρίνας: Το βαθύτερο νόημα

Το τραγούδι ερμηνεύει τα συναισθήματα που υπάρχουν στο «Καπλάνι της βιτρίνας» και μας μιλά για την έρευνα, την ανάλυση και την σύνθεση που ο κάθε άνθρωπος θα πρέπει να κάνει, αν θέλει να είναι ελεύθερος από ιδέες που τον περιορίζουν. Ο περιορισμός της ελευθερίας δεν είναι μόνο πολιτικός. Πολύ περισσότερο επεκτείνεται στον πολιτισμικό, θρησκειολογικό, λαογραφικό και γνωστικό πεδίο. Μπορεί να το δούμε σε κάθε σημείο της ζωής μας. Αυτό είναι το μεγάλο δίδαγμα της αφήγησης της Άλκης Ζέη. Αυτό θα πρέπει να το κρατούμε σε όλη τη ζωή μας. Κατά συνέπεια, αυτό το έργο, «Το καπλάνι της βιτρίνας» όπως και το βιβλίο, δεν απευθύνεται μόνο σε παιδιά, το ίδιο απαραίτητο είναι και γα τους ενήλικες.